O Outro Lado do Espello

Estiven estes días repensando en Hermann Hesse, O Lobo Estepario e todas esas cousas que unha le cando ten quince anos, querería vivir nunha Castalia un pouco diferente, adicarse en exclusiva ás matemáticas e á contemplación, e a idea de ser medio animal resulta tan atraínte. Depois, decateime de que as matemáticas non eran o meu, alomenos non ao nivel que me gustaría, e que por outra banda necesitaba acción, quen o ía dicir, e comezaba a parecerme un luxo indecente a vida contemplativa. Supoño que no fondo non son tan esquizoide como me parecía hai uns anos, e si me gusta o contato cos meus semellantes. Non son nada lobo estapario, e se teño parte de animal gustaríame pensar que é algo así. Menos épico, pero moito mais práctico para ter na casa.

E aínda así, a idea do tótem, do dobre-animal, asáltame dende varios frentes de cando en cando, como se fose un deses conceptos que polinizan a nosa cultura e aparecen onde menos o agardas, tanto en Hesse como en A Búsola Dourada. De entrada, unha pensaría que o tótem representa a parte salvaxe ou "natural" de cada un, o subconsciente freudiano. Aquilo co que non nos atrevemos a enfrentarnos. Pero nunha segunda lectura, o tótem é en realidade o noso eu, o núcleo de personalidade que aglutina as características mais auténticas de cada un. Na novela de Pullman, o daemon ten o xénero contrario ao do seu dono, como unha especie de anima/animus jungiano, e nese sentido si sería o noso outro eu, porque ademais dialoga coa parte humana e dalle consellos: o daemon da decidida Lyra é un becho moito mais asisado e prudente ca ela. Pero entón por que semella haber unha relación de identificación (de imaxe-no-espello) e non de complementariedade en tódalas ideas do tótem? En Hesse, aínda que o protagonista expresa certo temor cara o seu eu-lobo, non cabe dúbuda que o recoñece como propio. A Lord Asriel correspóndelle como daemon unha maxestuosa femia de leopardo branco (que por algunha razón incomprensible ten o terrible e moi pouco cool nome de Stelmaria), é unha imaxe reflexada das súas principais características.

Na obra de Jung (ao que teño que ir adicando un post axiña) existe a figura da anima, un outro-eu de xénero contrario ao noso, que funciona como un negativo, mais que como un reflexo. Sería a nosa parte escura, aquilo ao que non queremos enfrentarnos, o que temos que negar para afirmar o noso eu (por iso é de sexo contrario na ideoloxía ultramachista de Jung), pero que ao mesmo tempo forma parte de nós e nos complementa.

Cal é realmente o medo a ese "lado escuro" (Luke, eu son o teu pai)? Precisamos unha imaxe na que vernos reflectid@s para afirmarnos, ou tememos precisamente aquela parte de nós mesm@s que faría tambalearse a nosa idea sobre como somos?